سازمان همکاریهای اقتصادی ( اکو )
نام لاتین: | Economic Cooperation Organization |
موقعیت: | لندن بزرگ |
سال تاسیس : | ۱۹۶۲ |
سازمان همکاریهای اقتصادی ( اکو ) ECO Economic Cooperation Organization
سه کشور ایران ، پاکستان و ترکیه که از دیرباز دارای پیوندهای تاریخی با یکدیگر بودند ، تصمیم به تشکیل سازمانی جهت همکاریهای منطقهای گرفتند.
به همین منظور وزیران خارجه سه کشور در ۲۷-۲۸ تیرماه ۱۳۴۲ (ژوئیه ۱۹۶۴) اجلاسی را جهت تهیه مقدمات نشست سران در آنکارا تشکیل دادند و متفقاً تصمیم گرفتند که دست اتحاد به هم داده و تلاش خود را در جهت نیل به تشکیل سازمانی به نام «سازمان عمران منطقهای» موسوم به RCD به کار ببرند. در ادامه این تلاشها بلافاصله کنفرانسی عالی در سطح سران سه کشور در روزهای ۲۹-۳۰ تیرماه ۱۳۴۳ در استانبول برگزار شد و رسماً همکاری مشترک سه کشور تحت عنوان «همکاری عمران منطقهای» آغاز شد.
سران سه کشور پیرو کنفرانس تاریخی استانبول و به منظور تحکیم روابط در چارچوب همکاریهای منطقهای و توسعه فعالیتهای مشترک ، نشستهای دیگری را در رامسر (تیمراه ۱۳۴۶) ، کراچی (آذر ۱۳۴۷) ، ازمیر (اردیبهشت ۱۳۴۹) و ازمیر (اردیبهشت ۱۳۵۰) برگزار کردند.
در سال ۱۳۵۰ با صدور اعلامیه تاریخی ازمیر در واقع نقطه عطفی در همکاری عمران منطقهای به وجود آمد. زیرا با توافق سه کشور در مورد انعقاد معاهدهای تحت عنوان «معاهده ازمیر» و تصویب آن توسط مجالس سه کشور، همکاری عمران منطقهای از امتیازات حقوقی برخوردار شد و این امر نمایانگر آن بود که سه کشور مصمم هستند مناسبات فی مابین را گسترش داده و تصمیمات متخذه را لازمالاجرا کنند.
اهداف همکاری عمران منطقهای عبارتند از:
۱- مبادله آزاد کالا از طریق موافقتنامههای بازرگانی
۲- تقلیل نرخهای پستی بین کشورهای عضو به میزان تعرفههای داخلی
۳- بهبود خطوط حمل و نقل هوایی در داخل منطقه
۴- فعالیت مشترک در زمینه بهبود وضع کشتیرانی منطقه
۵- توسعه جهانگردی منطقه
۶- بهبود خطوط ارتباطی راه و راه آهن بین کشورهای عضو
۷- کمک و همکاریهای فنی از راه اعزام کارشناس و تربیت کادر فنی و اعطای بورس تحصیلی در منطقه
۸- تسهیل در تشریفات روادید عبور بین کشورهای عضو
۹- توسعه علایق فرهنگی و اطلاعاتی از طریق بررسی کلیه امکانات موجود
۱۰- تهیه و اجرای طرحهای اقتصادی و صنعتی مشترک
۱۱- همکاری بین اتاقهای بازرگانی کشورهای عضو
برای رسیدن به اهداف فوقالذکر سازمان «آر سی دی» از شکلگیری در سال ۱۳۴۲ تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ فعالیتهایی را پیگیری و اجرا کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و نیز تا چند سال بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران به علت عدم مشارکت ایران در فعالیتهای آر ـ سی ـ دی عملاً در سازمانمذکور هیچگونه فعالیت محسوس و موثری صورت نگرفت، تا اینکه با تلاشهای دو عضو دیگر و نظر مساعد جمهوری اسلامی ایران که ضرورت توسعه همکاریهای منطقهای را به عنوان یکی از اهداف اصولی سیاست خارجی خود اعلام کرده بود، ـآر ـ سی ـ دی» با نام جدید سازمان همکاری اقتصادی (اکو) احیاء شد.
با توجه به تغییر و تحولات انجام شده پروتکل اصلاحی معاهده ازمیر در ۲۸ خرداد ماه ۱۳۶۹ توسط مقامات سه کشور عضو به امضا رسید. به موجب این پروتکل، بعضی از مواد معاهده ازمیر از جمله ارکان سازمان، نحوه پذیرش اعضای جدید و تغییر نام سازمان به سازمان همکاری اقتصادی (اکو) به تصویب رسید. این موضوع سرمنشأ فعالیتهای مجدد سازمان شد.
با گسترش و نهادینه شدن فعالیتهای سازمان اکو، جمهوریهای تازه استقلالیافته آسیای میانه که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به پایگاهی نیاز داشتند تا هم استقلال خویش را تضمین کنند و هم توسعه اقتصادی و رفاه مردم خویش را بهبود بخشند، با توجه به روابط فرهنگی بسیار نزدیکی که با بنیانگذاران اکو داشتند، در سال ۱۳۷۱ به این سازمان پیوستند. به این ترتیب اکو از یک سازمان کوچک سه جانبه به یک سازمان منطقهای عمده متشکل از ده کشور تبدیل شد و به لحاظ اهمیت ژئوپلیتکی و توان اقتصادی بالقوهای که کسب کرد، در کانون توجه قرار گرفت.
کشورهای عضو اکو عبارتند از:
ایران، ترکیه، پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و افغانستان.
مقر دایمی اکو در تهران است.
ارکان سازمان اکو دارای ارکان زیر است:
۱- شورای وزیران
این شورا رکن اصلی سیاستگذاری و تصمیمگیری اکو بوده و از وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان یا هر نماینده معرفی شده دیگر که دارای اختیارات کامل وزارتی باشد، ترکیب شده است. این شورا حداقل سالی یک بار تشکیل جلسه میدهد و آیینکار خود را تنظیم میکند.
۲- شورای معاونین (قائم مقامان)
این شورا متشکل از مدیر کل ذیربط در وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و روسای نمایندگیهای سیاسی دولتهای عضو در کشور ایران یا در اکو است و در عمل به صورت جانشین شورای وزیران و از طرف آن و به عنوان یک رکن دایمی سازمان اکو فعالیت میکند.
این شورا به دفعات مورد نیاز طی سال تشکیل جلسه داده و ریاست آن هر شش ماه یک بار به صورت چرخشی و به ترتیب حروف الفبا به عهده یکی از دولتهای عضو دارای نمایندگی ثابت در تهران است.
۳- شورای برنامهریزی منطقهای
شورای برنامهریزی منطقهای یکی دیگر از ارکان اکو است که از روسای سازمانهای برنامه کشورهای عضو و یا نمایندگان دارای همان اختیارات تشکیل شده است.
وظیفه این شورا بررسی برنامههای فعالیت کمیتههای فنی به منظور تحقق اهداف اکو و گزارش نتایج ارزیابیها به شورای وزیران برای تصویب نهایی است. تنظیم گزارش اقتصادی سالانه در مورد تجزیه و تحلیل روند اقتصادی منطقه از دیگر وظایف این شورا است. این شورا حداقل یک نوبت در سال تشکیل جلسه میدهد.
۴- کمیتههای فنی
بر حسب نیاز و انجام امور کارشناسی در اکو، کمیتههای فنی تشکیل شده است. کمیتههای فنی گزارشات خود را به شورای برنامهریزی منطقهای ارسال میکنند و این شورا نیز در صورت تأیید آنها را برای تصویب نهایی به شورای وزیران ارسال میکند. در حال حاضر اکو دارای کمیتههای فنی زیر است:
الف ـ کمیته همکاریهای اقتصادی و بازرگانی
ب ـ کمیته همکاریهای در زمینه حمل و نقل و ارتباطات
ج ـ کمیته همکاریهای کشاورزی
دـ کمیته همکاریهای در زمینه انرژی
هـ ـ کمیته همکاریهای فنی و صنعتی
و ـ کمیته امور زیربنایی و عمومی (کمیته بهداشت و محیط زیست)
ز: کمیته همکاریهای آموزشی، علمی و فرهنگی
ج: کمیته مبارزه با مواد مخدر
۵- دبیرخانه
اکو دارای دبیرخانهای است که زیر نظر دبیر کل اداره میشود. هر یک از کشورهای عضو به نوبت شخص مورد نظر خود را برای تصدی سمت دبیرکلی به شورای وزیران معرفی میکنند. مدت تصدی دبیر کلی اکو قبلاً چهار سال بود، ولیکن با توجه به افزایش تعداد اعضا به دو سال کاهش یافته است و دولتها به ترتیب حروف الفبا و حروف اول نام کشورها، حق معرفی افراد برای تصدی سمت دبیرکلی را خواهند داشت. مقر دبیرخانه اکو در تهران است.
۶- سازمانهای تخصصی
بنا به مقتضیات زمان و به صلاحدید شورای وزیران، اکو مبادرت به تشکیل یا انحلال سازمانهای تخصصی وابسته میکند.
وظیفه نظارت و هماهنگی فعالیتهای سازمانهای مذکور با اهداف اکو به دبیر کل اکو محول شده است. کلیه سازمانهای تخصصی اکو موظفند که:
۶-۱- در مورد تصمیماتی که متضمن خط مشی و رویه است، قبل از اجرا از دبیر کل کسب اجازه نمایند.
۶-۲- با دولتهای عضو اکو صرفاً از طریق دبیرخانه ارتباط برقرار کنند.
۳-۶- گزارش سالیانه خود را تقدیم دبیرکل اکو کنند.
در حال حاضر سازمانهای تخصصی اکو عبارتند از:
الف ـ شرکت کشتیرانی اکو
ب ـ شرکت هواپیمایی اکو
ج ـ شرکت بیمه اتکایی اکو
د ـ مرکز بیمه اکو
هـ ـ موسسه آموزش عالی بیمه اکو
و ـ بانک تجارت و توسعه اکو
ز ـ بنیاد جوانان اکو
ح ـ موسسه فرهنگی اکو
ط ـ اتاق بازرگانی و صنعت اکو
| |
وب سایت: | www.ecosecretariat.org |