تبدیل چابهار از بندر کوچک ماهیگیری به بندری استراتژیک
برخی از کارشناسان گفته اند ، توسعه و تجهیز بندر گواتر پاکستان از سوی چین ممکن است ، بندر و منطقه آزاد چابهار را در معرض رقابتی سخت در زمینه ترانزیت کالا به کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان و همچنین مرکزیت تجاری و اقتصادی در دریای عمان قرار دهد .
چین ، هند ، پاکستان و افغانستان به بندر چابهار چشم دوختهاند . اهمیت سوق الجیشی این بندر میتواند موقعیت سیستان و بلوچستان ، فقیرترین استان ایران را دگرگون کند و وابستگی به بنادر کشورهای عربی از جمله دوبی را خاتمه دهد .
یکشنبه (۱۲ آذر/ ۳ دسامبر) هنگامی که حسن روحانی برای افتتاح فاز اول بندر شهید بهشتی چابهار به استان سیستان و بلوچستان سفر کرد ، این موضوع به خبر اول برخی رسانه های هند و پاکستان تبدیل شد . در مراسم افتتاحیه ۶۰ دیپلمات و مقامات کشورهای منطقه از ۱۹ کشور شرکت کردند .
وزارت خارجه هند ، روز بعد با صدور بیانیهای افتتاح فاز اول بندر چابهار را "یک فرصت طلایی برای تجارت هند ، ایران و افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی" توصیف کرد . هند برای تجهیز این بندر ۸۵ میلیون دلار سرمایهگذاری کرده و قرار است کنترل دو لنگرگاه در فاز اول بندر چابهار را به عهده بگیرد .
در حال حاضر هند از راه تجاری موجود در این بندر برای حمل و انتقال بیش از یک میلیون تن گندم به افغانستان استفاده میکند . نخستین محموله ۱۵ هزار تنی گندم هند اخیرا از بندر کاندلا و از طریق بندر چابهار به زرنج در افغانستان ارسال شد .
با افتتاح فاز یک بندر چابهار ظرفیت تخلیه و بارگیری فعلی از دو و نیم میلیون تن به هشت ونیم میلیون تن در سال ارتقاء یافت .
چابهار ، بندر کوچک ماهیگیری
عبدالستار دوشوکی از "مرکز مطالعات بلوچ" در لندن که درباره موقعیت بندر چابهار تحقیق کرده به دویچه وله میگوید ، چابهار و گواتر "دو بندر خواهرخوانده کوچک ماهیگیری" تقریبا فراموش شده در کرانه دریای عمان بودند که همواره مشترکات اجتماعی ، قومی و حتی خویشاوندی بین ساکنین آن وجود داشته و اکنون وارد معادلات پیچیده ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک قدرت های اتمی منطقه از جمله چین، هندوستان و پاکستان میشوند .
به گفته آقای دوشوکی ایران زمانی متوجه بندر چابهار شد که در دوران جنگ هشت ساله ایران و عراق کشتیهای باربری و نفتکشهای ایران در خلیج فارس از حملات نیروی هوایی عراق در امان نبودند . او معتقد است که چابهار بعنوان یک بندر اقیانوسی خارج از محدوده خلیج فارس در چارچوب جنگ ایران و عراق اهمیت استراتژیک پیدا کرد .
اگرچه اکنون عراق و ایران دوست و متحد هم هستند ، اما تنش ایران با همسایگان جنوبیاش از جمله عربستان، امارات و بحرین بالا گرفته و ایران به ویژه به بندر دوبی نیاز شدیدی پیدا کرده است .
چابهار و قطع وابستگی به دوبی
قول مجتبی بهاروند ، رئیس کمیسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی ایران مینویسد ، دوبی از صادرات مجدد ایران ۱۲ میلیارد دلار درآمد دارد و با راه افتادن بندر چابهار وابستگی ایران به دوبی و بنادر کشورهای عربی قطع میشود .
بهاروند چابهار را تنها بندر اقیانوسی ایران خوانده که بیشترین عمق دریا را دارد . او عنوان میکند که به خاطر عمق دریانوردی و از نظر پهلوگیری کشتی ، چابهار موقعیتی بهتر از دوبی دارد .
دلایل اهمیت راهبردی بندر چابهار
وابستگی افغانستان به بنادر کراچی و گواتر در پاکستان و همسویی استراتژیک هندوستان و افغانستان باعث شد که آنها برای قطع وابستگی به پاکستان بسوی چابهار روی بیاورند و دست دوستی بسوی ایران دراز کنند . این نیز اهمیت استراتژیک چابهار را بعنوان یک بندر ترانزیتی منطقهای دوچندان کرد .
به قول کارشناسان از جمله عبدالستار دوشوکی ، سیاستهای عملگرایانه ایران هم به ارتقای چابهار به یک بندر راهبردی و استراتژیک کمک کرده است .
رقابت چین و پاکستان با هند و ایران
در صد کیلومتری چابهار بندر گواتر پاکستان قرار داد که چین به آن چشم دوخته است . برخی از کارشناسان گفته اند ، توسعه و تجهیز بندر گواتر پاکستان از سوی چین ممکن است ، بندر و منطقه آزاد چابهار را در معرض رقابتی سخت در زمینه ترانزیت کالا به کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان و همچنین مرکزیت تجاری و اقتصادی در دریای عمان قرار دهد .
عبدالستار دوشوکی در این رابطه می گوید ، در منطقه هیچ چیز پایداری وجود ندارد بلکه همه متغیرها میتوانند تغییر کنند : «چین با سرمایهگذاری کلان در بندر گواتر پاکستان میخواهد حاکمیت دریایی و فعالیتهای تجاری در منطقه را به دست آورد و هندوستان نیز همانند چین با سرمایهگذاری کلان روی بندر چابهار ایران همین هدف را دنبال میکند .
بندرهای گواتر پاکستان و چابهار ایران در منطقه از اهمیت ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک برخوردار بوده و میتوانند سرنوشت منطقه را تغییر دهند .
آقای دوشوکی در این راستا خاطرنشان میکند : «نفوذ به اقیانوس هند در صدر اهداف نظامی کشور چین قرار دارد . چین با استفاده از بندر گواتر که آن را به عنوان جایگزین تنگه مالاکا تلقی میکند ، به دنبال ایجاد توازن میان خود و حاکمیت آمریکا و هندوستان در دریای عمان است . به همین دلیل در کنار بندر تجاری گواتر ، نیروی دریایی چین نیز در آنجا حضور دارد.»
در رقابت چابهار با گواتر سرعت اجرایی شدن پروژه بندر چابهار و افزایش ظرفیت بندر از هشت و نیم میلیون تن فعلی به هشتاد میلیون تن ظرفیت در سال بسیار مهم است. اما برخی هم معتقدند که در نهایت کریدور اقتصادی چین و پاکستان از طریق گواتر و پروژه بندر چابهار میتوانند از نظر استرتژیکی مکمل و متمم یکدیگر باشند ، اگرچه تا آن روز راه بسیار دوری باقی مانده است ، چون در حال حاضر هر دو این پروژهها که اقتصادی هستند با سیاستهای منطقهای و منافع استراتژیکی رقبای دیرینه گره خورده اند ، و از بسیاری جهات رقیب یکدیگر محسوب میشوند .
زمینه برچیده شدن ناامنی ها در سیستان و بلوچستان
تبدیل چابهار به یک بندر راهبردی میتواند در سیستان و بلوچستان اشتغالزایی پدید آورد و موقعیت اقتصادی و امنیتی فقیرترین استان کشور را هم تغییر دهد .
علیمیارمحمدی ، نماینده زاهدان در مجلس به روزنامه ایران (۱۳ آذر) میگوید ناامنیهای سیستان و بلوچستان ریشه بسیار عمیقی در مسائل اقتصادی دارند و اگر منطقه به لحاظ اقتصادی توسعه پیدا کند زمینه بسیاری از این ناامنیها هم برچیده میشود .
این نماینده مجلس تاکید میکند که ایران برای تامین هزینه امنیت استان سیستان و بلوچستان هزینه زیادی را صرف میکند . به گفته این نماینده مجلس ، در استان سیستان و بلوچستان تنها بخشی از هزینه تأمین امنیت رقمی معادل هزار میلیارد تومان است که تمام هزینهها هم نیست . اشتغالزایی به گفته یارمحمدی میتواند جلوی خشونتها و ناامنیها را در پهناورترین و ناامنترین استان کشور بگیرد .