توسعه بزرگراهی ؛ ۲ برابر توسعه مترو
مترو تهران در یک دهه گذشته رشد بیش از ۲ برابری را تجربه کرده است اما هنوز با وضعیت ایده‌آل فاصله دارد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی Iranway ، می‌گویند زندگی، انتخاب مداوم است و انسان همیشه در حال انتخاب. حالا قطار پیچ آخر را رد کرده، نور چراغ‌هایش بر دیوار تونل افتاده و همین حالاست که سوت‌کشان به ایستگاه برسد.
اینجاست که یکی از همین انتخاب‌های همیشگی پیش روی مسافر هر روزه مترو پایتخت قرار می‌گیرد؛ اینکه فشار آدم‌ها، گرما و سروصدای درون واگن را به جان بخرد و سوار مترو شود تا به دور از ترافیک روی زمین، به موقع به مقصد برسد یا اینکه احترام بیشتری برای خودش قائل شود، سوار نشود و بیشتر منتظر بماند تا شاید قطار یا قطارهای بعدی جایی برای ایستادن بدون احساس‌های نامطلوب داشته باشند، البته با انتخاب این گزینه، به‌طور قطع سر وقت به مقصد نخواهد رسید.
مترو تهران در یک دهه گذشته رشد بیش از ۲ برابری را تجربه کرده است اما هنوز با وضعیت ایده‌آل فاصله دارد و هنوز بسیاری از پایتخت‌نشینان ترجیح می‌دهند با خودرو شخصی به خیابان بروند و در ترافیک بمانند اما از همه عوارض روحی و جسمی سوار شدن به مترو پرهیز کنند. البته با توجه به اینکه در دهه گذشته ساخت بزرگراه‌ها نیز با پیشرفت خوبی همراه بوده، این وضعیت چندان عجیب به نظر نمی‌رسد.
وضعیت مترو تهران
سوت مترو نخستین‌بار در سال ۷۷ در تهران به گوش رسید و حالا در سال ۹۵ مترو پایتخت ۷ خط دارد. خط یک به طول ۴۳ کیلومتر، دارای ۲۹ ایستگاه است. خط ۲ با ۲۵ کیلومتر طول، ۲۲ ایستگاه دارد. خط ۳ در حال حاضر ۳۶ کیلومتر طول و ۹ ایستگاه فعال دارد. خط ۴ با ۲۲ کیلومتر طول و ۱۸ ایستگاه در حال بهره‌برداری است و خط ۵ که تهران را به کرج وصل می‌کند، ۴۳ کیلومتر طول و ۱۱ ایستگاه دارد. مترو مهرآباد که انشعابی از خط ۴ است، به طول ۴ کیلومتر و با ۴ ایستگاه در حال فعالیت است. مترو شهر آفتاب نیز که انشعابی از خط یک است، ۶ کیلومتر طول دارد. در خط ۶ و ۷ در مجموع ۶۰ کیلومتر در حال ساخت است و در این دو پروژه، ۴/۵کیلومتر از خط ۶ و ۵ کیلومتر از خط ۷ بهره‌برداری شده است.
در مجموع بر اساس این آمار و به گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در حال حاضر ۱۸۸ کیلومتر مترو در تهران در حال بهره‌برداری است. این در حالی است که یک دهه پیش، تهران ۷۹ کیلومتر مترو، ۳۶ ایستگاه و ۳۲۰ واگن داشت.
در یک دهه گذشته به‌طور میانگین سالی ۱۱ کیلومتر مترو در تهران ساخته شده است. تعداد واگن‌های مترو در این مدت با حدود ۴ برابر افزایش به هزار و ۲۰۰ و تعداد ایستگاه‌ها با حدود ۳ برابر افزایش به ۱۰۱ ایستگاه رسیده است. آمار جابه‌جایی‌های مترو نیز در یک دهه گذشته حدود ۶۰۰ هزار سفر در روز بود که امروز به بیشتر از ۳ میلیون سفر رسیده است.
وضعیت بزرگراه‌ها و تونل‌ها
تا سال ۸۴ تهران دارای ۳۰۴کیلومتر بزرگراه بود اما اکنون بیش از ۵۳۵ کیلومتر بزرگراه و تونل شهری در پایتخت در دست بهره‌برداری است. بر اساس طرح جامع شهر تهران که در سال ۱۳۴۸ تدوین شد، تهران نیاز به ۵۵۵ کیلومتر شبکه بزرگراهی دارد که بر اساس آمار، احداث و بهره‌برداری از حدود ۴۳درصد آن یعنی حدود ۲۳۱ کیلومتر آن در یک دهه اخیر بوده است.
نگاهی مجزا به آمار تونل‌های شهری تهران نشان می‌دهد تا امروز حدود ۲۰ کیلومتر تونل در پایتخت طراحی شده و به بهره‌برداری رسیده است. رسالت، توحید، نیایش و امیرکبیر، ۴ تونل اصلی هستند که در ۱۰سال گذشته در پایتخت به بهره‌برداری رسیده‌اند. ساخت تونل رسالت به طول ۹۵۰ متر، ۶۰۰ میلیارد تومانی، تونل نیایش به طول ۱۰هزار و ۲۵۰ متر، ۸۴۰ میلیارد تومان، تونل توحید به طول ۲ کیلومتر، ۳۰۰ میلیارد تومان و ساخت تونل امیرکبیر به طول ۲/۵ کیلومتر، ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه داشته و در مجموع ۱۹۴۰ میلیارد تومان هزینه در بر داشته است.
مقایسه میزان توسعه مترو و بزرگراه
اگر آخرین آمار توسعه بزرگراه و تونل در پایتخت را ۵۳۵ کیلومتر و آخرین رقم مترو در کشور را ۱۸۸ کیلومتر درنظر بگیریم، مقایسه پیشرفت میزان بزرگراه‌ها با مترو در تهران در یک دهه گذشته نشان می‌دهد بزرگراه‌ها در این مدت ۱/۸و مترو ۲/۴ برابر شده‌اند.
از سوی دیگر وقتی افزایش ۲۳۱ کیلومتر بزرگراه و تونل شهری در پایتخت را با رشد ۱۰۹ کیلومتری مترو در این شهر مقایسه کنیم، مشاهده می‌کنیم که رشد بزرگراه‌ها و تونل‌ها در یک دهه گذشته بیش از ۲برابر رشد مترو بوده است. این در حالی است که کارشناسان حمل‌ونقل عمومی معتقدند توسعه بزرگراهی، ترویج حمل‌ونقل شخصی و توسعه مترو، ترویج حمل‌ونقل عمومی پاک است و شهرها باید مترو را در اولویت توسعه قرار دهند. حال این پرسش مطرح می‌شود با هزینه‌ای که در ۱۰ سال گذشته تونل و بزرگراه ساخته‌ایم، امکان راه‌اندازی چند کیلومتر مترو وجود داشته است؟
مقایسه هزینه ساخت با بزرگراه و تونل
بر اساس آماری که سیدجعفر تشکری هاشمی، معاون شهرداری تهران ارائه می‌دهد، در سال ۹۴ هزینه راه‌اندازی و بهره‌برداری کامل از یک کیلومتر خط مترو، ۲۵۰ میلیارد تومان است. به گفته او جزییات این هزینه‌ها شامل ساخت هر کیلومتر، ۳۰میلیارد تومان، ساخت هر ایستگاه، ۷۰ میلیارد تومان، تامین تجهیزات، ۸۰ میلیارد تومان و هزینه هر رام قطار ۳۵ میلیارد تومان است و با توجه به اینکه در صورت تمایل به کاهش تاخیرها به ۲ قطار نیاز خواهد بود؛ بنابراین راه‌اندازی یک کیلومتر مترو فعال و مجهز به ناوگان، در سال ۹۴ نیاز به ۲۵۰میلیارد تومان اعتبار داشته است.
با وجود این گفته، اخبار منتشر شده در سال‌های گذشته نشان می‌دهد براساس اعلام معاون مالی و اداری شهرداری تهران، در سال ۹۲ هزینه ساخت یک کیلومتر مترو در تهران، ۷۰ میلیارد تومان اعلام شده است و براساس همین رقم بود که اعلام شد، هزینه ۵ هزار میلیارد تومانی دوطبقه کردن پل صدر، برابر با هزینه ساخت ۷۰ کیلومتر مترو بوده است.
اگر متوسط هزینه ساخت مترو در ۱۰ سال گذشته را همین رقم اعلام شده از سوی مسئولان در سال ۹۲ یعنی هر کیلومتر ۷۰میلیارد تومان در نظر بگیریم، با هزینه ۱۹۴۰میلیارد تومانی ساخت فقط ۴ تونل بزرگ شهری در تهران، امکان ساخت ۲۸ کیلومتر مترو داشتیم.
در یک دهه گذشته همچنین ۲۱۱ کیلومتر بزرگراه ساخته شده است. درباره هزینه ساخت بزرگراه‌های تهران اطلاعات دقیقی در دست نیست اما اگر بر اساس گفته معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل در سال ۹۲ که هزینه ساخت هر کیلومتر بزرگراه را بین ۲ تا ۵ میلیارد تومان برآورد کرده بود، اگر هزینه ساخت هر کیلومتر بزرگراه در پایتخت را ۳ میلیارد تومان فرض کنیم، می‌توان گفت ساخت این ۲۱۱ کیلومتر حدود ۶۳۳میلیارد تومان هزینه دربرداشته است؛ پولی که با برآورد هزینه ساخت مترو در سال ۹۲ به‌عنوان هر کیلومتر ۷۰میلیارد تومان، می‌شد صرف ساخت ۹ کیلومتر مترو کرد.
بنابراین آنچه این محاسبات نشان می‌دهد بیانگر آن است که با هزینه ساخت ۲۳۱ کیلومتر بزرگراه و تونل و هزینه ۵هزار میلیارد تومانی دوطبقه کردن پل صدر در دهه گذشته، می‌توانستیم ۱۰۸ کیلومتر مترو بسازیم؛ یعنی به اندازه بیش از نصف مترو فعالی که اکنون در تهران داریم.
اگرچه در ۱۰ سال گذشته مترو تهران رشد بیش از ۲برابری داشته اما تشکری هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران همین چند روز پیش وعده داد که قرار است اتفاق بزرگتر و تحولی عظیم‌تر در این حوزه تا ۲ سال آینده اتفاق بیفتد و تا آن زمان، به اندازه تمام ۱۰ سال گذشته و به‌طور تقریبی ۱/۵برابر ۲۲ سال قبل، مترو در تهران توسعه یابد. به نظر می‌رسد این اتفاق زمانی موثرتر خواهد بود که از سرعت رشد بزرگراهی کاسته شود و با افزایش کیفیت سفرهای ریلی، مردم به استفاده از این شیوه حمل‌ونقل درون شهری ترغیب شوند.