آشنایی با تعاریف و اصطلاحات راهآهن
تعاریف و اصطلاحات صنعت حمل ونقل ریلی
برخی از تعاریف و اصطلاحات راهآهن رایج در راهآهن به قرار زیر است:
- قطار : مجموع لکوموتیو و چند واگن که متصل به هم در یک مسیر مشخص حرکت می کند.
- وزن بار خالص واگن : وزن حقیقی بار بدون احتساب وزن واگن.
- وزن بار ناخالص واگن : وزن حقیقی بار بعلاوه وزن واگن.
- تن کیلومتر : حمل یک تن بار در یک کیلومتر.
- وزن بار ناخالص قطار : مجموع اوزان واگنهای خالی و بار حقیقی یا محسوب بارگیری شده واگنها در یک قطار.
- وزن بار خالص قطار : مجموع اوزان بار خالص حمل شده در یک قطار.
- بار ترانزیت : بار خارجی که صرفا از داخل کشور عبور می کند.
- بار وارده : کلیه بارهایی که از مرزهای کشور به داخل جابجا شده است.
- بار صادره : کلیه بارهایی که ازداخل تا مرزهای کشور جابجا شده اند.
- تن کیلومتر خالص قطار : وزن بار خالص هر قطار در مسافت پیموده شده همان قطار.
- تن کیلومتر ناخالص قطار : وزن بار ناخالص هر قطار در مسافت پیموده شده همان قطار.
- نفر کیلومتر : مسافرت یک نفر در یک کیلومتر.
- واحد حمل (واحد ترافیک) : مجموع تن کیلومتر و نفرکیلومتر.
- درآمد حمل بار : جمع کل درآمد حمل بار پس از کسر تخفیفات و امتیازات می باشد.
- درآمد باروارده و صادره : درآمد بارهایی که از یک مرز وارد یا خارج شده اند.
- درآمد ترانزیت : درآمدحمل بارهایی که از یک مرز وارد و از مرز دیگر خارج شده اند.
- هزینه های عملیاتی : هزینه های تولید کالا و خدمات.
- هزینه های اداری : هزینه های پشتیبانی و خدمات.
- هزینه های بازرگانی : هزینه های توزیع و فروش کالا و خدمات.
- هزینه های سرمایه ای : هزینه های تعمیرات اساسی و ایجاد ظرفیت های جدید.
- هزینه های دیون : بازپرداخت بدهی سالهای قبل در سال جاری.
- هزینه های استهلاک : هزینه بابت استهلاک امکانات، تجهیزات و ...
- هزینه های سایر منابع مالی : هزینه های جاری که منبع تامین اعتبار آنها بودجه عمرانی است.
- مناطق : شبکه راه آهن از نظر مدیریت، تعمیر و نگهداری خطوط و وسائط نقلیه ریلی، بهره برداری و ... به ۱۸ منطقه تقسیم شده است. حدود این مناطق، به نوع عوارض جغرافیایی بستگی دارد و دارای مسافتهای متفاوتی بوده و با تقسیمات کشوری (استانها) مطابقت ندارد.
- توشه : بخشی از بار مسافر که در واگن مخصوص حمل توشه حمل می گردد، توشه نامیده می شود. مسافر قطار
- می تواند وسایلی از قبیل کیف دستی، بسته و جامه دان محتوی لوازم شخصی خود را که ابعاد آنها از ۷۵ سانتیمتر و وزن آنها از ۳۰ کیلوگرم تجاوز ننماید به همراه خود در کوپه ای که مسافرت می کند جا داده و حمل نماید و این علاوه بر وسایلی است که به واگن حمل توشه می سپارد و در قبالش قبض دریافت می دارد.
- نرخ توشه : بهای حمل یک تن کیلومتر توشه.
- نرخ بار : بهای حمل یک تن کیلومتر بار.
- نرخ مسافر : بهای جابجایی یک نفر در یک کیلومتر.
- لکوموتیو معادل : جمع نیروی کشش لکوموتیوهای اصلی به نیروی کشش یک لکوموتیو با نیروی کشش ۱۸ تن.
- خطوط آهن * : شامل خطوط اصلی و خطوط فرعی است.
- خطوط اصلی * : عبارت است از خطی که مسقیما در امتداد خط بین دو ایستگاه طرفین واقع شده باشد.
- خطوط فرعی * : سایر خطوط، خطوط فرعی نامیده می شود که عبارتند از خطوط مانور، خطوط انشعاب، خطوط صنعتی تجاری، خطوط تاسیساتی، خطوط انبار، خط دوار، خط مثلث، خط کور، خط فرار، و خط تامین می باشد.
- لکوموتیو اصلی : لکوموتیوهایی که برای حمل بار و مسافر استفاده می شود.
- لکوموتیو مانوری : لکوموتیوهایی که برای جابجایی واگن در ایستگاهها، آرایش قطار، و ... استفاده می شود.
- در سرویس : منظور آن دسته از وسایل نقلیه ریلی می باشد که عملا در حال کار می باشند.
- در گردش : منظور مجموع وسایل نقلیه ریلی در سرویس و منتظر سرویس و تحت تعمیر کوتاه مدت می باشد.
- تعمیر اساسی : تعمیراتی است که پس از زمان مشخص یا کیلومتراژ معینی براساس استانداردهای کارخانه سازنده روی وسیله نقلیه ریلی انجام می شود.
- تعمیر ویژه : تعمیراتی است که خارج از برنامه زمان بندی شده به طور اضطراری روی وسیله نقلیه ریلی صورت
- می گیرد.
- تعمیر جاری : بازدید، تعمیر و سرویسی است که به طور معمول روزانه و یا در صورت خرابی وسایل در مبادی حرکت روی وسیله نقلیه ریلی صورت می پذیرد.
- تعمیر نیمه اساسی : بازدید و تعمیراتی است که پس اززمان یا کیلومتراژ معینی بر روی قسمتهای مشخصی از وسیله نقلیه ریلی انجام می شود.
- بهسازی خط : عبارت است از ترمیم و رفع نواقص خط آهن، که می تواند در زمینه زیرسازی یا روسازی و یا هردو آنها صورت پذیرد.
- بازسازی خط : عبارت است از تعویض خط و متعلقات مربوطه در محدوده مشخصی از مسیر.
- گالری : دالانی بتونی یا فلزی به شکل مقطع تونل که به منظور عبور ایمن قطار از مناطق صعب العبور (خطر ریزش بهمن، منطقه برف گیر، و ...) بر روی خط احداث می شود.
- درزین : نوعی وسیله نقلیه ریلی در اندازه تقریبی مینی بوس که به منظور تردد خاص مامورین راه آهن بکار گرفته می شود.
- فورگن : واگن انتهای قطارهای باری که محل استقرار رئیس قطار، ترمزبان و علامت انتهای قطار می باشد.
- سیستم علائمی C.T.C (سیستم کنترل مرکزی ترافیک) : سیستمی است که در بخش، مرکب از یک مرکز کنترل و تعدادی ایستگاه تابعه می باشد و مرکز کنترل می تواند علائم، سوزنها و راه بندهای هریک از ایستگاههای تابعه خود را کنترل نماید.
- دراین سیستم یک مرکز کنترل توانایی کنترل ترافیک بیش از۴۰ایستگاه درطرفین خودرادارا
- می باشد.
- سیستم علائمی R.C(سیستم کنترل از راه دور) : یک سیستم کنترل از راه دور محلی است و درآن یک مرکز کنترل توانایی کنترل ترافیک از راه دور تا ۴ ایستگاه را دارا است. این ایستگاهها می توانند در یک طرف ایستگاه و یا طرفین ایستگاه باشند.
- سیستم علائمی L.C (سیستم کنترل محلی) : این سیستم علائمی فقط قادر به کنترل محدوده ایستگاه می باشد و هر ایستگاه به طور مجزا توسط مامورین همان ایستگاه کنترل می گردد.